----------
Τρωκτικά
----------
Ταξινόμηση
Τα τρωκτικά (Rodentia) αποτελούν τάξη των πλακουντοφόρων, αναγαλίδων θηλαστικών, η οποία περιλαμβάνει πάρα πολλά είδη. Από αυτά, τα είδη που παρουσιάζουν υγειονομικό ενδιαφέρον είναι τα λεγόμενα συμβιωτικά τρωκτικά, στα οποία υπάγονται τα ποντίκια. Τα ποντίκια ανήκουν στην οικογένεια Muridae, όπου κατατάσσεται το γένος Mus. Κυριότερα είδη ποντικιών είναι οι επίμυες Rattus norvegicus (Νορβηγικός αρουραίος ή μεγαλοεπίμυς) και ο Rattus rattus (καστανός αρουραίος ή μικροεπίμυς) και το οικιακό ποντίκι Mus musculus. Και τα τρία είδη είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα στην Ελλάδα.
Υγειονομική Σημασία
Πρόκειται για μια ομάδα θηλαστικών με τεράστια σημασία για τον άνθρωπο, η οποία ευθύνεται για μεγάλο αριθμό θανάτων. Εκτός από το Σύνδρομο Weil (λεπτοσπείρωση), πολλά είδη ποντικιών είναι δυνητικοί φορείς και άλλων σοβαρών ασθενειών, μεταξύ των οποίων είναι η σαλμονέλωση, η πανώλη, ο τυφοειδής πυρετός και ορισμένες μορφές εγκεφαλίτιδας. Προκαλούν επίσης σοβαρότατες μολύνσεις τροφίμων και αλλεργίες ενώ είναι φορείς παρασίτων όπως ακάρεων, νηματωδών, κεστωδών και εντόμων.
Εκτός από τις παραπάνω επιπτώσεις στη Δημόσια Υγεία, τα συμβιωτικά τρωκτικά προκαλούν σοβαρές καταστροφές και ζημιές σε ηλεκτρικές και κτιριακές εγκαταστάσεις. Τα τρωκτικά μπορεί να αποδειχθούν υπεύθυνα ακόμη και για πυρκαγιά σε εγκαταστάσεις.
----------
Κατσαρίδες
--------
Ταξινόμηση
Οι κατσαρίδες ανήκουν στην τάξη των Blattaria. Κυριότερα είδη είναι τα Blattella germanica (Blattellidae), Blatta orientalis και Periplaneta americana (Blattidae). Είναι κοσμοπολιτικά έντομα και ιδιαίτερα διαδεδομένα στην Ελλάδα.
Βιολογία
Τα περισσότερα είδη είναι εδαφόβια. Δραστηριοποιούνται κατά την νύχτα και κρύβονται κατά την ημέρα. Προτιμούν αυξημένη υγρασία ενώ διαβιούν ομαδικά σε κατάλληλα καταφύγια κοντά σε πηγές τροφής. Τα είδη τα οποία συναντούμε στα κτίρια κατά την ημέρα κρύβονται σε υγρά και σκοτεινά σημεία όπως ρωγμές και σχισμές (π.χ. ανάμεσα στα τούβλα, πίσω από ξεκολημένα πλακάκια, κάτω από παλιές ταπετσαρίες, πίσω από εικόνες, μεταξύ επίπλων και τοίχων, στις σωλήνες αποχέτευσης κ.ά.).
Είναι είδη παμφάγα αλλά κατά κανόνα δεν είναι θηρευτές. Eίναι ετερομετάβολα έντομα, δηλ. έχουν τρία στάδια ανάπτυξης: αυγό - νύμφη - ακμαίο.
Blattella germanica (γερμανική κατσαρίδα)
Είναι το σημαντικότερο είδος, ίσως το πιο κοινό και το πιο δύσκολο στην καταπολέμηση. Τα ενήλικα έχουν μέγεθος 13-16mm και χρώμα ανοιχτό καφέ.
Φέρουν 2 σχεδόν παράλληλες λωρίδες στο πρόνωτο (ραχιαίο τμήμα). Σε σχέση με τα είδη που αναφέρθηκαν, είναι το είδος κατσαρίδας με το μεγαλύτερο ωοπαραγωγικό δυναμικό. Ζει αρκετούς μήνες που συχνά ξεπερνούν τους 12.
Το θηλυκό φέρει τα ωά σε σάκους (τα λεγόμενα ωοθήκια), που περιέχουν 30 έως 40 αυγά. Η αναπαραγωγή γίνεται ολόκληρο το έτος αλλά ευνοείται ιδιαίτερα από το υγρό και θερμό περιβάλλον. Εμφανίζουν 3-4 γενιές το χρόνο.
Βρίσκονται σε χώρους με ανθρώπινη δραστηριότητα. Οι προσβολές εμφανίζονται συχνά σε χώρους επεξεργασίας και αποθήκες τροφίμων και στις κατοικίες στις κουζίνες και στο μπάνιο. Τα αυγά τους μπορεί να μεταφερθούν μέσα σε κιβώτια τροφίμων, χαρτοκιβώτια, μηχανήματα και συσκευές ή υλικά που έχουν μεταφερθεί στα κτίρια από χώρους μη καθαρούς.
Blatta orientalis (ανατολική κατσαρίδα)
Τα ακμαία έχουν μέγεθος 25mm περίπου και χρώμα μαύρο γυαλιστερό ως κοκκινωπό καφέ. Το θηλυκό ζει έως και 2 έτη και αποθέτει μέχρι και 18 ωοθήκια στη διάρκεια της ζωής του. Κάθε ωοθήκιο περιέχει περί τα 10 αυγά. Η περίοδος επώασης είναι 1 έως 2 μήνες και η περίοδος ανάπτυξης (ως το στάδιο του ακμαίου) είναι 12 μήνες.
Το είδος αυτό απαντάται κάτω από οικιακά απορρίμματα, πέτρες, φύλλα κ.ά. Σε κτίρια, εμφανίζεται σε υπόγεια, αεραγωγούς και αποχετεύσεις. Μπορεί να αναρριχηθεί από σωλήνες ύδρευσης και αποχέτευσης στα ανώτερα πατώματα πολυόροφων κτιρίων. Προτιμά ως τροφή τα αμυλούχα τρόφιμα.
Periplaneta americana (αμερικανική κατσαρίδα)
Τα ακμαία έχουν μέγεθος 34-53mm και χρώμα κοκκινωπό καφέ. Έχουν μέτρια πτητική ικανότητα. Τα θηλυκά αποθέτουν την ωοθήκη 4 ημέρες μετά το σχηματισμό της σε προστατευμένο χώρο με υψηλή υγρασία. Ο βιολογικός κύκλος είναι αντίστοιχος με το προηγούμενο είδος.
Το είδος το συναντάμε σε κατοικίες, επαγγελματικά κτίρια, εστιατόρια, φούρνους, χώρους με φρούτα και λαχανικά, νοσοκομεία κ.ά. Κατά την διάρκεια της ημέρας προτιμά την παραμονή της σε χώρους όπως τα υπόγεια των κτιρίων, τους υπονόμους, τα φρεάτια και άλλες θερμές, σκοτεινές και υγρές θέσεις.
Υγειονομική Σημασία
Αποτελούν αντιαισθητικό θέαμα και προκαλούν φοβίες στον σύγχρονο άνθρωπο. Οι κατσαρίδες είναι γνωστοί φορείς παθογόνων μικροοργανισμών που μπορεί να προκαλέσουν μεταδοτικά νοσήματα όπως σαλμονέλωση. Έχει βρεθεί ότι μεταφέρουν μεγάλο αριθμό βακτηρίων και μυκήτων ενώ σχετίζονται και με τη μετάδοση ιώσεων με σοβαρές επιπτώσεις για τον άνθρωπο. Δύνανται να επιμολύνουν με παθογόνους μικροοργανισμούς τα τρόφιμα με τις εκδύσεις τους, τις προσβολές που προκαλούν και τα αποχωρήματά τους. Πολύ συχνά είναι υπεύθυνες για αναπνευστικά προβλήματα, όπως άσθμα και δύσπνοια, καθώς και δερματίτιδες, κνησμό κ.ά.
-------
Μύγες
-------
Ταξινόμηση
Οι μύγες ανήκουν στην τάξη των διπτέρων. Υπάρχουν πολλά είδη με πιο σημαντικά την οικιακή μύγα (Musca domestica: Muscidae) και τη μύγα των φρούτων (Drosophila melanogaster: Drosophilidae).
Οικιακή μύγα
Είναι ολομετάβολο έντομο, δηλαδή υφίσταται πλήρη μεταμόρφωση κατά τη διάρκεια του βιολογικού του κύκλου, με τέσσερα στάδια ανάπτυξης: αυγό, προνύμφη, νύμφη (pupa) και ακμαίο (ενήλικο).
Μπορεί να αναπαράγεται με εξαιρετική ευκολία τόσο εξαιτίας της ικανότητάς της να εναποθέτει αυγά στο εσωτερικό οποιουδήποτε οργανικού υλικού σε αποσύνθεση, όσο και χάρη στην ταχύτητα με την οποία αναπτύσσονται οι προνύμφες και γίνονται ακμαία (μύγες), τα οποία με τη σειρά τους αναπαράγονται ταχύτατα. Η διάρκεια του βιολογικού κύκλου της οικιακής μύγας, σε ευνοϊκό περιβάλλον, είναι 25-30 μέρες (συχνά και συντομότερα), κατά τη διάρκεια των οποίων μπορεί να εναποθέσει έως και 1000 αυγά.
Οι μύγες δραστηριοποιούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας ή όταν υπάρχει επαρκής φωτισμός και το βράδυ αναπαύονται σε διάφορες επιφάνειες (π.χ. γωνίες δωματίων, οροφές κ.τ.λ.).
Μύγα των φρούτων
Στην οικογένεια Δροσοφιλίδες (Drosophilidae) ανήκει μία μικρή μύγα: η μύγα των φρούτων ή μύγα του ξιδιού ή μύγα του μούστου. Πιο γνωστό είδος είναι το Drosophila melanogaster, αλλά υπάρχουν και άλλα συναφή είδη που προκαλούν παρόμοιες προσβολές. Αναπτύσσεται κατά προτίμηση σε φρούτα και λαχανικά σε στάδιο ζύμωσης αλλά και σε άλλες αποσυντιθέμενες οργανικές ύλες.
Υγειονομική Σημασία
Όσον αφορά την οικιακή μύγα, πρόκειται για είδος κοσμοπολίτικο και με τεράστια σημασία για την δημόσια υγεία. Το ακμαίο τρέφεται με προβοσκίδα, η οποία φέρει μια ακραία κοτυληδόνα που "ραντίζει" με σίελο τις στερεές τροφές. Στη συνέχεια, τα παχύρευστα ενδιαιτήματα μυζούνται από την προβοσκίδα.
Τρέφεται με την ίδια ευκολία και χωρίς εξαιρετικές τροφικές προτιμήσεις, τόσο από τις τροφές του ανθρώπου όσο και από ακαθαρσίες. Το πεπτικό της σύστημα είναι γεμάτο μικρόβια τα οποία μεταφέρει όπου σταθεί μηχανικά (με τα πόδια της) αλλά και με τα περιττώματα και με το υγρό που βγάζει από τα στοματικά της μόρια για να τραφεί.
Στο σώμα φέρει άφθονες λεπτές τρίχες στις οποίες κολλούν με μεγάλη ευκολία μικρόβια και ακαθαρσίες.
Έχει βρεθεί ότι οι μύγες είναι δυνατόν να γίνουν φορείς περισσότερων από 100 παθογόνων μικροοργανισμών και προκαλούν διάφορες ασθένειες όπως δυσεντερία, σαλμονέλωση, τυφοειδή πυρετό, χολέρα, άνθρακα, πολιομυελίτιδα, τέτανο κ.ά.
----------
Ακάρεα
--------
Ταξινόμηση
Τα ακάρεα αποτελούν μια ξεχωριστή κατηγορία ζωικών οργανισμών, με απλούστερο βιολογικό κύκλο και μορφολογία σε σχέση με τα έντομα. Συνήθως έχουν τέσσερα ζεύγη ποδιών και, σε αντίθεση με τα έντομα, δε φέρουν λειτουργικές γνάθους αλλά έχουν στο στοματικό τους άνοιγμα οργανίδια τα οποία ονομάζονται χηλικέρατα και ποδοπροσακτρίδες. Το σώμα τους, γενικά, είναι ενιαίο και μοιάζει με αυτό των αραχνών.
Στα αποθηκευμένα γεωργικά προϊόντα και τρόφιμα, απαντώνται κυρίως τα Astigmata, αλλά και Prostigmata και Metastigmata. Έχουν εξαιρετικά μεγάλο κύκλο τροφικών προτιμήσεων ενώ αρκετά είδη είναι αιμομυζητικά.
Βιολογία
Η βιολογία διαφέρει ανάλογα με το είδος. Για παράδειγμα, τα ακάρεα αποθηκών και ιδιαίτερα τα Astigmata, μπορούν να αναπτύξουν εύκολα μεγάλους πληθυσμούς ενώ όταν οι συνθήκες είναι αντίξοες για την ανάπτυξή τους, μεταμορφώνονται σε υπόποδες, μια μορφή η οποία είναι ιδιαίτερα ανθεκτική.
Σε γενικές γραμμές, τα ακάρεα αποθηκών συνδέονται με συνθήκες αυξημένης υγρασίας, αν και υπάρχουν είδη, όπως το Tyrophagus putrescentiae (ίσως το πολυπληθέστερο είδος από τα ακάρεα αποθηκών στη χώρα μας) που μπορούν να αναπτυχθούν και σε χαμηλότερα ποσοστά σχετικής υγρασίας.
Συχνότατα καταγράφονται και είδη τα οποία είναι αρπακτικά, τόσο σε ακάρεα, όσο και σε έντομα, όπως πολλά είδη της οικογένειας Cheyletidae.
Μια σημαντική κατηγορία ακάρεων είναι και τα "οικιακά" ακάρεα, με σημαντικότερο το Dermatophagoides pteronyssinus (Pyroglyphidae) το οποίο είναι το "άκαρι της σκόνης".
Επιπροσθέτως, θα πρέπει να αναφερθεί ότι εδώ κατατάσσονται και αιμομυζητικά ακάρεα ή ακάρεα τα οποία τρέφονται από το δέρμα ή την περιοχή κάτω από αυτό (Dermanyssidae, Laelapidae, Macronyssidae, Sarcoptidae κ.ά.).
Τέλος, στην κατηγορία αυτή κατατάσσονται και τα τσιμπούρια (Argasidae και Ixodidae).
Υγειονομική Σημασία
Η σημασία των ακάρεων για τη δημόσια υγεία είναι πολύ μεγάλη. Κατ’ αρχάς, τα ακάρεα τα οποία βρίσκονται στα τρόφιμα αποτελούν ρυπαντές ενώ μεταφέρουν και μύκητες, προκαλώντας σοβαρές ποιοτικές υποβαθμίσεις. Επίσης, η παρουσία τους σε χώρους, σε προϊόντα και τρόφιμα, σχετίζεται με αλλεργίες και δερματοπάθειες. Τα ακάρεα της σκόνης είναι η κύρια αιτία άσθματος στον άνθρωπο ενώ μπορούν και αυτά να προκαλέσουν δύσπνοιες, δερματίτιδες κ.ά. Τα αιμομυζητικά ακάρεα απαντώνται συχνότατα σε θηλαστικά και πτηνά ενώ είναι πολύ συχνή η παρουσία τους στον άνθρωπο, προκαλώντας έντονο κνησμό και δερματίτιδες.
Τέλος, τα τσιμπούρια, εκτός της άμεσης μύζησης αίματος στον άνθρωπο και τα θηλαστικά, είναι φορείς αρκετών ασθενειών, όπως η ασθένεια του Lyme, η Κροτωγενής Παράλυση, ο Πυρετός Q, η Πιροπλάσμωση, ο Μεσογειακός Κηλιδοβλατιδώδης πυρετός κ.ά.
-----------
Μυρμήγκια
---------
Ταξινόμηση
Τα μυρμήγκια ανήκουν στην τάξη των υμενοπτέρων. Υπάρχουν πολλά είδη που προκαλούν διάφορα προβλήματα σε αστικές περιοχές, με κυριότερα τα Monomorium pharaonis (μυρμήγκι του Φαραώ) και Lasius niger (μαύρο μυρμήγκι).Βιολογία
Ζουν σε οργανωμένες αποικίες. Οι φωλιές τους βρίσκονται σε κορμούς δέντρων ή έχουν την μορφή υπογείων θαλάμων στο έδαφος. Στην φωλιά ζουν οι βασίλισσες που γεννούν τα αυγά, οι εργάτες, οι προνύμφες, τα αρσενικά και οι οπλίτες (στρατιώτες).
Είναι ολομετάβολα (υφίστανται πλήρη μεταμόρφωση), δηλαδή τα στάδια ανάπτυξής τους είναι αυγό-προνύμφη-νύμφη-ακμαίο. Η βασίλισσα είναι το μεγαλύτερο μυρμήγκι της φωλιάς και δεν βγαίνει ποτέ έξω. Η βασίλισσα εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της σμηνουργίας ως αναπαραγωγικό άτομο σμηνουργίας και για το λόγο αυτό, σε αυτό το στάδιο, φέρει πτέρυγες και πετά έξω από τη μητρική φωλιά. Κατά τη διάρκεια της σμηνουργίας, πολλά άλλα μυρμήγκια την ακολουθούν και χτίζουν μια νέα φωλιά με την νέα βασίλισσα. Αυτό γίνεται μόνο μια φορά το χρόνο σε κάθε φωλιά, κατά τους θερινούς μήνες.
Monomorium pharaonis
Είναι μυρμήγκι με μικρό σώμα. Οι εργάτες έχουν μήκος 1,5-2mm και καφεκίτρινο χρώμα. Προτιμούν συνθήκες ζέστης και υγρασίας, γι’αυτό σε πολλές περιοχές περιορίζονται μέσα στα κτίρια. Έχουν πολλές βασίλισσες σε κάθε φωλιά. Οι εργάτες που αναζητούν τροφή αφήνουν την κύρια φωλιά με το γόνο, για να δημιουργήσουν περιφερειακές αποικίες όταν θεωρήσουν ότι απειλούνται. Συχνά "γεμίζουν" το κτίριο. Ο βιολογικός κύκλος του είδους αυτού δεν ξεπερνά τους δύο μήνες, ενώ οι βασίλισσες ζουν για αρκετά χρόνια.
Lasius niger
Οι εργάτες έχουν μήκος 2-5mm και σκούρο καφέ/μαύρο χρώμα. Τα μαύρα μυρμήγκια φτιάχνουν φωλιές σε εξωτερικούς χώρους, σε τοίχους, κάτω από πλακοστρώσεις κ.λ.π. Διανύουν μεγάλες αποστάσεις για τροφή και νερό και συνήθως εισέρχονται μέσα σε κατοικίες, όπου η καταπολέμησή τους είναι απαραίτητη μόνον όταν αποτελέσουν σοβαρό πρόβλημα. Ο βιολογικός κύκλος των εργατών κυμαίνεται από 50 έως και 70 ημέρες. Μία αποικία μαύρων μυρμηγκιών έχει μία μόνο βασίλισσα και μερικές χιλιάδες άτομα.Υγειονομική Σημασία
Μπορούν να μεταφέρουν μικρόβια σε καθαρές περιοχές καθώς έρχονται από μακριά και πιθανόν να έχουν περάσει από απορρίμματα ή άλλες μολυσμένες περιοχές. Πολλές φορές κάνουν φωλιές σε ηλεκτρολογικούς πίνακες και δημιουργούν προβλήματα.-------------
Σκορπιοί και Αράχνες
-----------
Ταξινόμηση
Και τα δύο ανήκουν στην κλάση Αραχνοειδή (Arachnoidea) και δεν έχουν τα γνωστά χαρακτηριστικά των εντόμων (τρία σωματικά μέρη, έξι πόδια κ.λ.π.). Το σώμα τους χωρίζεται σε δύο μέρη, τον κεφαλοθώρακα και την κοιλία.Οι σκορπιοί, ανάλογα με το είδος, έχουν μέγεθος που κυμαίνεται από 3 cm μέχρι και 18 cm. Είναι νυχτόβιοι και την ημέρα κρύβονται σε ζεστά, υγρά και σκοτεινά σημεία όπως κάτω από πέτρες, στις σχισμές των βράχων ακόμα και μέσα στα σπίτια, στις σκοτεινές γωνιές ή κάτω από έπιπλα. Το θηλυκό γεννά 20-30 αυγά.
Τόσο οι αράχνες όσο και οι σκορπιοί είναι δηλητηριώδεις, υπό την έννοια ότι παράγουν δηλητήριο για τη θανάτωση των θυμάτων τους. Ωστόσο, θεωρούνται σχετικά ακίνδυνα για τον άνθρωπο και συνήθως τα τσιμπήματά τους συμβαίνουν από την τυχαία επαφή κατά τη διάρκεια καθαρισμού των χώρων όπου συνήθως κρύβονται. Η ποσότητα του δηλητηρίου είναι σχετικά μικρή και συνήθως προκαλεί έντονο πόνο, ερεθισμό ή πρήξιμο.
----------
Κουνούπια
---------
Ταξινόμηση
Τα κουνούπια ανήκουν στην τάξη των Διπτέρων. Κυριότερα γένη είναι τα Culex, Aedes και Anopheles. Πολυάριθμα είδη που ανήκουν και στα τρία γένη, είναι ιδιαίτερα διαδεδομένα στην Ελλάδα.
Βιολογία
Τα κουνούπια είναι υδρόβια, δηλαδή χρειάζονται νερό για την ολοκλήρωση του βιολογικού τους κύκλου. Είναι ολομετάβολα (υφίστανται πλήρη μεταμόρφωση), δηλαδή τα στάδια ανάπτυξής τους είναι αυγόπρονύμφη-pupa-ακμαίο. Από τα στάδια αυτά, μόνο το ακμαίο δεν είναι υδρόβιο - ταυτόχρονα, αυτό είναι και το στάδιο που είναι αιμομυζητικό (μόνο τα θήλεα). Συνεπώς, τα κουνούπια βρίσκονται και αναπτύσσονται σε περιοχές με νερό, έστω και ελάχιστο.
Culex.
Ανάμεσα στα γνωστά είδη του γένους αυτού που έχουν καταγραφεί στη χώρα μας είναι και το C. Pipiens που είναι ιδιαίτερα πολυπληθές σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Μεταδίδει, μεταξύ άλλων, και τον Ιό του Δυτικού Νείλου, ενώ το θήλυ εναποθέτει σε υδάτινες επιφάνειες εκατοντάδες αυγά σε μικρό χρονικό διάστημα. Η διάρκεια του βιολογικού του κύκλου ποικίλλει ανάλογα με τις επικρατούσες συνθήκες αλλά συνήθως, τη θερμή περίοδο του χρόνου, δεν ξεπερνά τον ένα μήνα. Το ακμαίο δραστηριοποιείται κατά τη διάρκεια της νύχτας.
Anopheles.
Σε αυτό το γένος ανήκουν πολλά είδη, ορισμένα από τα οποία είναι φορείς της ελονοσίας. Η βιολογία του είναι παρόμοια με αυτή του Culex. Γενικά, τα Anopheles μπορούν να αναπυχθούν με ιδιαίτερη ευκολία σε νερό με οργανική ουσία ("κρούστα") στην επιφάνεια.
Aedes.
Σε αυτό το γένος, ανήκει και το γνωστό "κουνούπι-τίγρης", A. albopictus, που μεταδίδει διάφορες ασθένειες, μεταξύ των οποίων και τον Ιό του Δυτικού Νείλου, καθώς και άλλες εγκεφαλίτιδες. Το ακμαίο δραστηριοποιείται κατά τη διάρκεια της ημέρας (ιδιαίτερα νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα) ενώ συχνά απαντάται και σε υφάλμυρα νερά. Ωοτοκεί συνήθως σε επιφάνειες, στις οποίες θα υπάρξει νερό. Δημόσια Υγεία Πρόκειται για μια ομάδα εντόμων με τεράστια σημασία για τον άνθρωπο, η οποία ευθύνεται για μεγάλο αριθμό θανάτων.
Γενικά, τα κουνούπια θεωρούνται ως η μεγαλύτερη ζωική απειλή για τον άνθρωπο, καθώς προκαλούν πολύ περισσότερους θανάτους από ότι άλλα ζωικά είδη. Εκτός από την ελονοσία, η οποία απειλεί ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη, πολλά είδη κουνουπιών είναι δυνητικοί φορείς και άλλων σοβαρών ασθενειών, όπως ο Ιός του Δυτικού Νείλου, ο κίτρινος πυρετός και ο Δάγγειος πυρετός.
Η θεραπεία για τα νοσήματα αυτά είναι αρκετά δύσκολη και συχνά λίαν επίπονη. Ακόμα, εκτός από τη σημασία τους για τη δημόσια υγεία, τα κουνούπια παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικιστική και τουριστική ανάπτυξη πολλών περιοχών, καθώς η όχληση που προκαλούν συχνά είναι απαγορευτική ακόμα και για επίσκεψη σε ορισμένες περιοχές.
------------
Ξυλοφάγα Έντομα
----------
Ταξινόμηση
Με την έννοια ξυλοφάγα έντομα εννοούμε τα έντομα που προσβάλλουν το ξύλο. Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε τρεις κατηγορίες ειδών: τα "έντομα που βρίσκονται σε ξύλο κατοικημένων χώρων", τα "έντομα που βρίσκονται σε ξύλο ζωντανών δένδρων" και τα "έντομα τα οποία προσβάλλουν και τις δύο κατηγορίες ξύλου".
Πράγματι, πολλά είδη που βρίσκονται σε δένδρα δεν μπορούν να συνεχίσουν την προσβολή σε οικίες, όπως τα Scolytidae. Από την άλλη μεριά, πολλά είναι τα είδη εντόμων τα οποία, παρόλο που βρίσκονται σε δένδρα, βρίσκονται συχνά σε οικίες, χωρίς όμως να δείχνουν προτίμηση στο επεξεργασμένο ξύλο, όπως πολλά Buprestidae.
Γενικά, τα έντομα του επεξεργασμένου ξύλου κατατάσσονται σε τρεις τάξεις: τα Coleoptera (σκαθάρια ή "σαράκια"), τα Isoptera (τερμίτες) και τα Hymenoptera (ξυλοφάγα μυρμήγκια κ.ά.).
Βιολογία
Η βιολογία διαφέρει ανάλογα με την τάξη του εντόμου. Για τα Coleoptera, ο βιολογικός κύκλος συνδέεται άμεσα με το ξύλο, καθ όσον στις περισσότερες περιπτώσεις τόσο τα ατελή στάδια όσο και τα ακμαία βρίσκονται μέσα σε στοές τις οποίες διανοίγουν.Η διάρκεια του βιολογικού τους κύκλου ποικίλλει ανάλογα με το είδος, από 1 έως και 10 έτη. Συνεπώς, η έγκαιρη διάγνωση οδηγεί και στην ασφαλή αντιμετώπιση. Αντιθέτως, αν αυξηθεί ο αριθμός των στοών, η καταπολέμηση καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη.
Οι σημαντικότερες οικογένειες ξυλοφάγων Coleoptera είναι τα Anobiidae, Cerambycidae, Lyctidae Bostrychidae. Στην περίπτωση των Hymenoptera, στα οποία ανήκουν διάφορα είδη ξυλοφάγων μυρμηγκιών, σφηκών και μελισσών, το ξύλο χρησιμοποιείται ως "φωλιά" ή για ωοτοκία, ενώ κάποια είδη μυρμηγκιών (όπως τα Camponotus) διανοίγουν ήδη υπάρχουσες στοές και ευνοούνται από υψηλή υγρασία.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο βιολογικός κύκλος των τερμιτών.
Πρόκειται για μια οργανωμένη κοινωνία, με βασιλιά, βασίλισσα, οπλίτες, εργάτες κ.ά. Οι προσβολές στο ξύλο οφείλονται αποκλειστικά στην δραστηριότητα των εργατών, οι οποίοι ταΐζουν τα άλλα άτομα της αποικίας από αναρροφημένο ξύλο (φαινόμενο που λέγεται "τροφάλλαξη"). Στους τερμίτες συναντάμε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα με την βιολογία τους και τον τρόπο προσβολής, δηλαδή υπόγειους τερμίτες, τερμίτες ξηρού ξύλου, τερμίτες υγρού ξύλου, τερμίτες - θεριστές κ.ά.
Τέλος, να σημειωθεί ότι πολλά ξυλοφάγα δείχνουν σαφή προτίμηση σε "μαλακά ξύλα" (κωνοφόρα) ενώ άλλα σε "σκληρά ξύλα" (δρυς, οξιά κ.ά.).
Δημόσια Υγεία
Η σημασία των ξυλοφάγων έγκειται στην καταστροφή του ξύλου σε κατοικημένους χώρους. Κατά συνέπεια, τα είδη αυτά δεν είναι, υπό τη στενή έννοια του όρου, έντομα "Δημόσιας Υγείας".
--------
Ψύλλοι
------
Ταξινόμηση
Οι ψύλλοι είναι έντομα που ανήκουν στην τάξη των Σιφωναπτέρων (Siphonaptera). Το πιο ενδιαφέρον είδος ψύλλου είναι το Ctenocephalides felis (ψύλλος της γάτας) που απαντάται σε σπίτια και γενικά σε χώρους όπου ζουν κατοικίδια ζώα.Βιολογία
Οι ψύλλοι έχουν μήκος περίπου 2mm. Τα ακμαία είναι μικρά, καφετιά έντομα, χωρίς πτέρυγες. Είναι πιεσμένα στα πλάγια κι έχουν γερά, ακανθώδη πόδια που είναι προσαρμοσμένα για να κάνουν άλματα. Έχουν στοματικά μόρια νύσσοντος μυζητικού τύπου που είναι σχηματισμένα ειδικά για να τρέφονται με αίμα. Ο βιολογικός τους κύκλος κυμαίνεται από 5 εβδομάδες έως και πάνω από ένα έτος ανάλογα με τις συνθήκες.
Οι θηλυκοί ψύλλοι γεννούν 4 με 8 αυγά μετά από κάθε γεύμα αίματος, ενώ μπορούν να γεννήσουν αρκετές εκατοντάδες αυγά κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Οι προνύμφες, αν και δεν έχουν πόδια, είναι αρκετά κινητικές και βρίσκονται συνήθως στο δάπεδο ή στο χώρο που κοιμάται ο ξενιστής και συχνά τρέφονται από τα περιττώματα των ενήλικων ψύλλων. Κάτω από ευνοϊκές συνθήκες, το ακμαίο εμφανίζεται σε μία με δύο εβδομάδες, υπό αντίξοες όμως συνθήκες, το στάδιο της προνύμφης καθώς και της νύμφης μπορεί να παραταθεί έως και ένα έτος.
Υγειονομική Σημασία
Πολλά είδη ψύλλων έχουν την ικανότητα να μεταπηδούν αδιακρίτως από τον ένα ξενιστή στον άλλο, ενώ άλλα είναι πιο συνδεδεμένα με το είδος του ξενιστή τους. Για παράδειγμα, ο ψύλλος C. felis που παρασιτεί χωρίς διάκριση σκύλους και γάτες, παρασιτεί με την ίδια ευκολία και τον άνθρωπο. Η ευκολία αλλαγής ξενιστή και η συχνή απομύζηση αίματος, κάνει τους ψύλλους σοβαρούς φορείς ασθενειών. Νύσσουν τους ανθρώπους σε διάφορα μέρη του σώματος, συχνότατα στα άκρα, στο σώμα εκείνων που θα έρθουν σε επαφή με τα κατοικίδια ζώα ή με τα υποστρώματα τα οποία επισκέφθηκαν τα ζώα, αλλά το πιο συνηθισμένο σημείο του σώματος για τσιμπήματα από ψύλλους είναι στο κάτω μέρος των ποδιών. Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές φλεγμονές του δέρματος και έντονη φαγούρα. Πολλά είδη ψύλλων είναι φορείς σημαντικών ασθενειών όπως η πανώλη, ο ενδημικός τύπος και ο μελιταίος πυρετός.------
Κοριοί
-----
Ταξινόμηση
Οι κοριοί είναι έντομα που ανήκουν στην τάξη των Ημιπτέρων. Είναι εκτοπαράσιτα (ζουν και τρέφονται στην επιφάνεια του σώματος του ξενιστή) και ανήκουν στην οικογένεια Cimicidae.Το είδος που παρουσιάζει υγειονομικό ενδιαφέρον είναι το Cimex lectularius (κοριός του κρεβατιού).Οι κοριοί έχουν μήκος σώματος περίπου 12-15mm. Ο κύκλος ζωής τους μπορεί να ξεπεράσει και το ένα έτος. Έχουν ανοιχτό καφέ χρώμα όταν δεν έχουν τραφεί, και καφέ χρώμα όταν είναι γεμάτοι αίμα. Είναι "οβάλ" αλλά επίπεδοι, εκτός εάν έχουν "τσιμπήσει" πρόσφατα.
Δεν έχουν πτέρυγες, η κεφαλή τους είναι μικρή κι έχουν μακριά και λεπτά στοματικά μόρια (νύσσοντος μυζητικού τύπου). Είναι νυκτόβιο παράσιτο το οποίο τρέφεται με αίμα θηλαστικών σε όλα τα στάδια ανάπτυξής του (και το αρσενικό και το θηλυκό).
Την ημέρα κρύβεται σε ρωγμές και σχισμές κρεβατιών, επίπλων κ.ά. και εμφανίζεται μόνο όταν πρόκειται για αναζήτηση τροφής. Η μεταμόρφωσή τους είναι ατελής (ετερομετάβολα) και οι νύμφες μοιάζουν με τα τέλεια έντομα. Το θηλυκό γεννά συνολικά 200-500 αυγά σε ομάδες των 10-50 αυγών.
Η εκκόλαψη των νυμφών από τα αυγά ποικίλλει ανάλογα με τη θερμοκρασία η οποία επηρεάζει και την εξέλιξη και των υπόλοιπων σταδίων. Οι κοριοί μπορούν να ζήσουν για αρκετό διάστημα χωρίς τροφή. Κατά τη διάρκεια ζωής τους χρειάζονται τουλάχιστον πέντε γεύματα αίματος.
Οι κοριοί είναι φορείς αρκετών παθογόνων που προκαλούν σοβαρές ασθένειες για τον άνθρωπο. Οι κοριοί μεταφέρονται με ευκολία από χώρο σε χώρο με συνέπεια να εξαπλώνεται η προσβολή. Η παρουσία τους δεν συνδέεται με τις συνθήκες υγιεινής, άρα μπορεί να συναντήσουμε κοριούς ακόμα και σε πολυτελείς και καθαρούς χώρους. Σύμφωνα με πρόσφατες εκθέσεις, τα περιστατικά έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα οι κοριοί να βρίσκονται αναμφισβήτητα σε περίοδο πληθυσμιακής έκρηξης. Στους παράγοντες στους οποίους αποδίδεται αυτή η επιδημία περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, το αυξημένο ποσοστό των διεθνών ταξιδιών.
Οδηγός Ορθής Πρακτικής για την ολοκληρωμένη διαχείριση Προστασίας από ζωικούς εχθρούς και έντομα στις επιχειρήσεις τροφίμων. Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, ΕΦΕΤ, ΣΕΑΜΕ, Αθήνα 2015